نشریه علمی چیست؟

نشریه علمی[1] مجلدی است که بصورت دوره‌­ای منتشر می­شه. انتشار آن، بسته به خود نشریه، ممکنه دوهفته‌­نامه، ماه‌نامه، دو ماه‌نامه یا حتی سال‌نامه باشه. از این حیث، نشریات علمی تفاوتی با مجلات محبوب[2] ندارن. ولی برای تفکیک این دو از یکدیگر، باید تفاوت­هاشون رو بیشتر بشناسیم. ولی بهتره قبل از شناخت تفاوت­‌ها، دلیل نیاز به تفکیک این دو نوع مجلد دوره‌­ای رو بدونیم.

مجلات محبوب، همون‌طور که از اسم­شون مشخصه، بیشتر جنبه تفریحی دارن. مخاطب این مجلات خوانندگان عام هستن که می‌خوان اوقات فراغت خودشون رو با مطالعه مطالب جالب عمومی یا تو یه حوزه خاص بگذرونن. بهترین انتخاب این افراد می‌تونه همین مجلات محبوب باشه. ولی مخاطب نشریات علمی محققان و پژوهش‌گرانی هستن که هدفشون از خوندن مقالات علمی، کسب دانش تخصصی در یک حوزه دانشگاهی خاصه. این افراد برای نوشتن مقالات خودشون باید اشاره کنن که اطلاعاتشون رو از چه منبعی استخراج کردن. اگر شما در مقاله علمی خودتون اشاره کنید که اطلاعاتتون رو از مقاله یک مجله محبوب آوردید، به احتمال خیلی زیاد مقالتون برای چاپ پذیرفته نمیشه. پس، در کارهای علمی-پژوهشی، اعتبار منابع علمی خیلی مهمه و از این حیث، تفکیک بین مجلات محبوب و نشریات علمی خیلی اهمیت داره.

مهم‌­ترین تفاوت نشریات علمی با مجلات به مقالاتی که درون آنها منتشر میشه برمی‌گرده. مقالات علمی چند ویژگی مهم دارن: ویژگی اول، چکیده[3]. در ابتدای هر مقاله علمی، در قالب یک پاراگراف (یا در موارد معدودی، چند پاراگراف) خلاصه­‌ای از مقاله اومده. این خلاصه هم باید بطور خلاصه مجموعه اطلاعاتی که تو مقاله اومده رو مطرح کنه، و هم نتایجی که در انتهای مقاله گرفته شده. این بر خلاف روال مجلات محبوبه. معمولاً، در مجلات محبوب، اون پاراگراف ابتدایی مقاله که بعد از تیتر و پیش از شروع مقاله میاد، بیشتر سعی میشه تا خواننده رو به خوندن مقاله ترغیب کنه و به هیچ وجه از مجموعه اطلاعات یا نتیجه‌­گیری نهایی (در صورت وجود) حرفی به میان نمیاد.

تفاوت دوم، میان تیترهای متعدده. در مقالات علمی، به دلیل اینکه اطلاعات موجود تو مقاله با نظم خاصی و دقت بالایی گردآوری و تنظیم شده، نویسنده نیاز به میان تیترهای زیادی داره تا بتونه این مطالب رو از هم جدا کنه. ولی این روال برای مقالات مجلات محبوب مرسوم نیست.

تفاوت سوم، وجود جداول، نمودار، اصطلاحات تخصصی و معادلاته. از اونجایی که یک مقاله مجله محبوب قراره توسط مخاطبان عام خونده بشه، پس نویسنده، حتی اگه موضوع مقالش تخصصی باشه، از اطلاعات یا اصطلاحات تخصصی استفاده نمی­کنه. ولی برعکس، یک مقاله علمی، که همیشه موضوعی تخصصی رو بررسی میکنه، پر از اصطلاحات و اطلاعات تخصصیه.

تفاوت چهارم، فهرست منابعه. تمامی مقالات علمی معتبر (بجز استثنائاتی معدود) از مقالات و کتب علمی دیگر اطلاعات خودشون رو گردآوری می‌کنن. این منابع همگی در انتهای مقاله لیست می­شن. این در حالیه که مقالات مجلات اصلاً ملزم به چنین قاعده­‌ای نیستن و اگر هم از منابعی استفاده کرده باشن، در دل خود متن به اونها اشاره می‌کنن.

به عنوان تفاوت آخر، جلد نشریات علمی و مجلات محبوب رو میشه مطرح کرد. جلد مجلات محبوب معمولاً خیلی جذاب طراحی میشن. برعکس، جلد مجلات علمی خیلی ساده و اکثراً بدون عکس و تصاویر رنگی منتشر میشن. این تفاوت ظاهری میتونه در تشخیص مجلات از نشریات علمی کمک کنه.

البته باید این نکته رو در نظر گرفت که، نه تنها این مورد آخر، بلکه تمام موارد آمده در بالا هم بطور قطعی صحیح نیستن. ممکنه یک مقاله مجله محبوب از میان تیترهای زیادی استفاده کرده باشه یا یک مقاله علمی لیست منابع نداشته باشه (مثل اولین مقاله­‌ای که انیشتین در یک نشریه فیزیک آلمانی‌­زبان منتشر کرد). ولی در مجموع، می­‌توان از مجموعه این موارد برای تفکیک مقالات مجلات از مقالات نشریات علمی استفاده کرد.

شناخت ناشران علمی هم میتونه البته به شناخت نشریات علمی خیلی کمک کنه. شما می‌­تونید با مراجعه به قسمت اول و قسمت دوم چه مقاله‌­ای بخوانیم، با این ناشران بیشتر آشنا بشید.