H Index چیست؟

یکی از معیارهایی که میشه بوسیله اون، اعتبار یک استاد یا پژوهشگر رو سنجید، معیار H Index هست. با استفاده از این معیار، هم میشه اعتبار مقالات منتشر شده یک محقق رو بطور نسبی فهمید، هم تعداد مقالات منتشر شده اون فرد رو. قبل از اینکه تاریخچه کوتاه و نقاط مثبت و منفی این معیار رو بررسی کنیم، با یه مثال ساده اول ببینیم که این معیار اصلاً چی هست و چجوری محاسبه میشه.

فرض کنید نویسنده الف 6 مقاله منتشر کرده و تعداد ارجاعات داده شده به مقالات نویسنده الف به این ترتیب است:

5, 25, 7, 5, 2, 3

این اعداد به این معنی هستن که، به مقاله اول نویسنده A ، 5  مقاله دیگر ارجاع داده­اند. به عبارت دیگه، 5 نویسنده دیگر، در مقالات خودشون، از مقاله نویسنده A استفاده کرده­اند. به همین ترتیب، به مقاله دوم نویسنده A، 6 مقاله دیگر ارجاع داده­اند، و به همین ترتیب.

برای محاسبه H Index، اول باید تعداد ارجاعات داده شده به مقالات نویسنده A رو از بزرگ به کوچیک مرتب کنیم.

25, 7, 5, 5, 3, 2

حالا، مقاله با بیشترین ارجاع، یعنی 20، به عنوان مقاله اول شناخته میشه، مقاله با 7 ارجاع به عنوان مقاله دوم، و به همین ترتیب. قاعده محاسبه H Index به این شکله: به مقاله اول، باید حداقل یک ارجاع داده شده باشه، به مقاله دوم حداقل 2 ارجاع، به مقاله سوم 3 ارجاع و به همین ترتیب. وقتی این قاعده در مقاله nام برقرار نشه، H Index اون نویسنده همون عدد مقالس. در اینجا، به مقاله پنجم 3 ارجاع داده شده، در حالی که باید حداقل 5 ارجاع داده می‌شد؛ پس H Index نویسنده ما میشه 5، به این معنی که پنجمین مقاله نویسنده A پس از مرتب­سازی مقالات بر اساس تعداد ارجاعات، کمتر از 5 ارجاع خورده است. مثلاً، وقتی H Index یک نویسنده 20 باشه، یعنی این فرد 19 مقاله نوشته که همشون بیشتر از 19 بار ارجاع خوردن ولی مقاله 20ام، کمتر از 20 ارجاع خورده.

جالبه بدونید که این معیار رو یک فیزیکدان به نام Jorge E. Hirsch در سال 2005 پیشنهاد داده و امروزه بطور گسترده­ای مورد استفاده قرار می‌­گیره. ساده بودن نحوه محاسبه و گویا بودن این عدده. ولی با این حال، نقاط ضعف زیادی متوجه این معیار هست، از جمله:

1. در این معیار، حوزه فعالیت نویسنده هیچ تأثیری در H Index او نداره. مثلاً، در رشته­های پزشکی، مثل ایمنی­‌شناسی، تعداد مقالات منتشر شده بسیار زیاده و H Indexهای بالای 20 خیلی دیده میشه، ولی در رشته­های علوم انسانی، چون تعداد مقالات منتشر شده پایینتره، پس H Indexها هم کمتره. پس، H Index یک خون­شناس رو نمیشه با H Index یک استاد ادبیات مقایسه کرد.
2. در معیار H Index، بین ارجاعاتی که دیگران به مقاله شما دادن، با ارجاعاتی که خودتان به مقالات خودتان دادید (Self-citation) تفاوتی قائل نمی­شود.
3. در همین مثال خودمان، شما با استفاده از H Index هیچ وقت متوجه نمی­شید که نویسنده A یک مقاله معتبر با 25 ارجاع نوشته، چون اصلاً مقاله با بیشترین ارجاع به عنوان اولین مقاله شناخته میشه. نویسنده با ارجاعات زیر هم H Index 5 خواهد داشت:

4, 4, 4, 4, 4

1. در بعضی رشته­‌ها، مثل پزشکی یا علوم پایه، تعداد نویسنده­‌های یک مقاله بیشتر از 2 یا حتی 3 نفر است. با این حال، نویسنده­‌ای که اسم او به عنوان اولین نویسنده در مقاله ذکر شده، نقش علمی بیشتری را در انتشار مقاله داشته. با این وجود، برای معیار H Index این ترتیب آمدن نام نویسندگان در مقاله اهمیتی نداره.
2. به عنوان نکته آخر، اگر شما 5 مقاله نوشته باشید، و همه آنها بیشتر از 100 ارجاع خورده باشن، باز هم H Index شما 5 خواهد بود، به خاطر تعداد مقالاتتون.

یک نویسنده که می­‌خواهد همیشه H Index بالایی داشته باشد، باید مقالات خوب و معتبری بنویسه. با این حال، شاید یک نویسنده هم ترجیح بده تا تو اون موضوعاتی که مد نظرشه، مقالاتی رو بنویسه حتی اگر باعث بشه H Index نویسنده پایین بیاد، در حالی که این پایین اومدن اعتبار این نویسنده رو زیر سوال نمی­بره. در مجموع، اینکه شما چقدر به H Index خودتون اهمیت بدید، به عوامل زیادی بستگی داره و تنها نکته مشخص اینه که، معیار H Index در جامعه علمی امروزه به طور گسترده­ای مورد استفاده قرار می‌­گیره. شما می‌­تونید از سایت Google Scholar برای پیدا کردن H Index برخی نویسنده­‌ها استفاده کنید. از این گذشته، معمولاً در هر رشته، پایگاهی برای یافتن H Index نویسنده­‌های فعال تو اون حوزه وجود داره که با جستجو تو گوگل می‌­تونید اونا رو پیدا کنید.